Polski Związek Niewidomych Okręg Lubelski – 65 lat w służbie niewidomym i słabowidzącym mieszkańcom Województwa Lubelskiego
Priorytetowym zadaniem naszej organizacji jest szukanie możliwości zatrudnienia niewidomych i słabo widzących. Praca była i jest dla niewidomych podstawą szeroko pojętej rehabilitacji, samodzielności i poczucia pełnej wartości. Do zatrudnienia przywiązywano wagę od pierwszych lat istnienia Polskiego Związku Niewidomych.
Lublin obok Chorzowa był kolebką ruchu niewidomych w Polsce. Tu bowiem po zakończeniu wojennych działań przyjechali z Lasek niewidomi działacze na czele z Modestem Sękowskim, by zorganizować własną spółdzielnię. Efektem ich starań były pierwsze w Polsce Spółdzielcze Zakłady Pracy Inwalidów Niewidomych w Lublinie. W październiku 1946 roku w Chorzowie powołano Związek Pracowników Niewidomych Rzeczpospolitej Polskiej, a już dwa lata później powstał lubelski oddział tej organizacji. W czerwcu 1951r. utworzono Polski Związek Niewidomych o zasięgu ogólnopolskim, a 8 września 1951r. odbył się I Zjazd Wojewódzki Polskiego Związku Niewidomych w Lublinie.
Zatrzymując się nad genezą organizacji niewidomych na Lubelszczyźnie należy oddać cześć Modestowi Sękowskiemu, założycielowi Spółdzielni Niewidomych, pierwszemu jej prezesowi, wybitnemu działaczowi środowiska niewidomych. Był on także, łącznie z Mieczysławem Michalakiem, współorganizatorem oddziału lubelskiego Związku Niewidomych. Spółdzielnią Niewidomych kierował od momentu jej powstania do chwili śmierci w czerwcu 1972 r. Był człowiekiem o ciekawej i bogatej osobowości. Oprócz kierowania Spółdzielnią i Związkiem pełnił wiele odpowiedzialnych funkcji społecznych, m. in. był członkiem Wojewódzkiej Rady Narodowej, uczestniczył w gremiach kierowniczych Związku Spółdzielni Inwalidów, a następnie Związku Spółdzielni Niewidomych, był członkiem naczelnych władz Polskiego Związku Niewidomych, inicjatorem Polskiego Komitetu Zapobiegania Ślepocie, na którego czele przez wiele lat stał prof. Tadeusz Krwawicz, był wieloletnim aktywnym działaczem spółdzielczości pracy. W roku 1975, w 30 rocznicę powstania, Lubelskiej Spółdzielni Niewidomych nadano imię Modesta Sękowskiego.
Na przestrzeni minionych lat funkcję przewodniczących Zarządu oddziału, a następnie okręgu Polskiego Związku Niewidomych pełnili: Mieczysław Michalak, Modest Sękowski, Franciszek Cebula, Franciszek Litwiński, Mieczysław Nieścior, Tomasz Sękowski i Marian Ostojewski. Aktualnie funkcję tę pełni Maria Olszak. Pierwsza siedziba oddziału lubelskiego Związku mieściła się przy ul. 1 Maja. W latach 50-tych biuro funkcjonowało przy ul. Rusałka 12. W roku 1969 wybudowano przy Spółdzielni Niewidomych budynek, zapewniający kompleksowe rozwiązanie socjalno-rehabilitacyjne. W tym też roku biuro okręgu PZN znalazło swoje miejsce w lokalu Spółdzielni przy ul. Głowackiego 35, gdzie mieściło się do 1977r. Następnie uzyskało lokal w bloku mieszkalnym przy ul. Marchlewskiego 3 (w suterenie). Pomimo iż władze miejskie dawały gwarancje, że jest to siedziba przejściowa, Zarząd okręgu pracował tam przez 11 lat. Dzięki staraniom kierownictwa w kwietniu 1988r. otrzymano lokal przy ul. Wieniawskiej 13, w którym Okręg Lubelski funkcjonował do końca 2013 roku. Od stycznia 2014 roku siedziba Okręgu mieści się przy Al. Piłsudskiego 17. Właścicielem lokalu jest miasto Lublin. Zarząd Nieruchomości Komunalnychjako strona umowy najmu nie przeznaczył żadnych środków finansowych na remont i adaptację pomieszczeń. Prace te zmuszeni byliśmy wykonać ze środków kredytu bankowego, który spłacony został ze środków własnych, przez co powstało zadłużenie wewnętrzne. Po wykonaniu remontu warunki pracy i warunki do prowadzenia rehabilitacji są bardzo dobre, spełniają standardy PFRON dotyczące placówek rehabilitacyjnych.
Najważniejszym zadaniem Związku zwłaszcza w jego początkowym okresie było: zapewnienie niewidomym stałego źródła dochodu, głównie przez zatrudnienie, zwiększenie przydziału zasiłków stałych dla osób pozostających bez źródeł utrzymania, uzyskanie ulg dla niewidomych rolników w opłatach podatku gruntowego i obowiązkowych dostawach, ubieganie się o 50% zniżkę w PKS i PKP dla niewidomych oraz objęcie opieką niewidomych dzieci.
Już na początku lat 60-tych Polski Związek Niewidomych mógł poszczycić się pewnymi osiągnięciami. Uzyskano całkowite zwolnienie od podatku od uposażeń, prawo do bezpłatnego leczenia, stałą pulę miejsc sanatoryjnych, zwiększenie przydziałów pomocy rehabilitacyjnych. Wzrosła pomoc finansowa dla niepracujących niewidomych. Rolnicy zostali otoczeni większą opieką przez władze administracyjne w terenie. We wszystkich powiatach województwa lubelskiego powołano pełnomocników Polskiego Związku Niewidomych rekrutowanych z aktywu Polskiego Czerwonego Krzyża. Należy podkreślić, że koncepcja pełnomocnika powiatowego na początku lat 60-tych powstała w Lublinie. To lubelskie doświadczenie wykorzystane było później w całym kraju. W połowie lat 60-tych Polski Związek Niewidomych zrzeszał 620 członków, zatrudnionych wówczas było 280 niewidomych.
Jedną z czołowych pozycji w działalności PZN zajmowało wówczas kształcenie niewidomych, dzieci i młodzieży. W 1965r. powstał Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niedowidzących w Lublinie przy ul. Hirszfelda 6, a nieco później klasy dla niedowidzących w Zespole Szkół Zawodowych przy ul. Wyścigowej. Poprzez szkolnictwo specjalne, poradnictwo, kursy doszkalające starano się przygotować niewidomych do samodzielnego życia.
Ciągle aktualny pozostawał również problem otoczenia pełną opieką niewidomych w terenie, szczególnie w odległych wsiach. 18 października 1966r. z inicjatywy Modesta Sękowskiego, Mariana Ostojewskiego i Tadeusza Niedziałka Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie podjęło uchwałę zalecającą swoim wydziałom i podległym jednostkom terenowym wszechstronną pomoc dla niewidomych i ich rodzin. Dzięki tej uchwale powiatowe rady narodowe odbywały przynajmniej raz w roku posiedzenie poświęcone sytuacji socjalnej niewidomych zamieszkałych na ich terenie. W obradach tych uczestniczyli przedstawiciele Zarządu Oddziału Polskiego Związku Niewidomych zapoznając radnych z problemami niewidomych.
W latach 70-tych nastąpił gwałtowny przypływ niewidomych do naszej organizacji. W 1975 r. okręg lubelski zrzeszał już 2480 członków. W następstwie podziału administracyjnego kraju w 1976r. wyodrębniły się z naszego okręgu dwa nowe: w Białej Podlaskiej i w Zamościu. W okręgu lubelskim, obejmującym województwo chełmskie i lubelskie, działało wówczas 13 kół terenowych z siedzibami w byłych miastach powiatowych. Lata 70-te charakteryzują się ożywieniem aktywu terenowego. Utworzenie kół Polskiego Związku Niewidomych, powołanie odpowiednich ludzi do pracy przyczyniło się do wyłonienia szerokiego aktywu działającego społecznie na rzecz niewidomych.
Lata 80-te przyniosły kolejne korzystne zmiany w Polskim Związku Niewidomych. Poza kołem w Krasnymstawie zatrudnieni zostali pracownicy w różnym wymiarze czasu pracy w zależności od liczebności koła, 10 spośród 12 posiadało własne lokale. Nie wszystkie z nich spełniały nasze potrzeby, lecz był to ogólnie duży sukces organizacji i w wielu przypadkach wyraz zrozumienia naszych potrzeb przez władze terenowe. Praca zarządów kół przybrała charakter systematyczny, planowy i sprowadzała się do działalności w trzech płaszczyznach: samorządowo-organizacyjnej, rehabilitacyjno-kulturalnej i socjalnej. W kołach liczebnie większych działały komisje rewizyjne i problemowe. Dla osób nowo ociemniałych i tracących wzrok rozpoczęto organizowanie turnusów rehabilitacyjnych, na których starano się zatrudniać wykwalifikowaną kadrę instruktorską. W połowie lat 80-tych rozpoczęto szkolenia indywidualne w miejscu zamieszkania osoby niewidomej. Ponadto kola rozpoczęły organizację szkoleń z zakresu gospodarstwa domowego, kursy brajla, pisania na maszynie czarnodrukowej i inne.
W celu rozszerzenia możliwości zatrudnienia niewidomych w 1987r. utworzono w Chełmie filię Lubelskiej Spółdzielni Niewidomych, która funkcjonowała do 1990 r.
W marcu 1988r. Zarząd Okręgu powołał Klub Rodziców Dzieci Niewidomych i Niedowidzących działający na zasadach sekcji. Rada Klubu rozpoczęła bardzo dynamiczną pracę wykorzystując różnorakie możliwości w celu pomocy dzieciom z wadą wzroku. W roku 1989 przy Studium Medycznym w Lublinie dzięki inicjatywie okręgu i przychylności dyrekcji, utworzony został Wydział Masażu Leczniczego, który funkcjonuje do dzisiaj.
Coraz bardziej stawała się popularna praca świetlicowa prowadzona przez koła w większym lub mniejszym stopniu. Sytuacja materialna niewidomych okręgu była dość zróżnicowana. Osobom o najniższych dochodach przydzielane były zapomogi, członkowie PZN zaopatrywani byli w laski, różnego rodzaju pomoce optyczne, zegarki brajlowskie, pomoce szkolne, drobny sprzęt codziennego użytku z oznakowaniem brajlowskim. Ponadto przyznawane były dotacje do zakupionego sprzętu ułatwiającego życie, pracę i naukę niewidomych. Przez okręg rozprowadzane były skierowania wczasowe i sanatoryjne, a niewidomi I grupy otrzymywali skierowania dla opiekuna nieodpłatnie.
Okres od 1990r. nie był dla Związku łatwy. Przemiany społeczno-gospodarcze i administracyjne, które rozpoczęły się w Polsce po 1989 r., niekorzystnie odbiły się na najsłabszej grupie społeczeństwa, do jakiej zalicza się środowisko osób niewidomych. Przed laty działalność naszego stowarzyszenia finansowana była w całości przez Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej. Sukcesywnie od 1989r. Ministerstwo odstępowało od dotowania działalności statutowej i utrzymania Związku. Na ten cel musieliśmy zdobywać środki własne. Na początku lat 90-tych niektóre zadania dofinansowywał Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w całości, inne zadania dofinansowane przez PFRON były w wysokości 80%. Druga połowa lat 90-tych to ponowna reorganizacja. Na skutek likwidacji województw okręg lubelski przejął koła z likwidowanych okręgów województw: siedlecko-podlaskiego i zamojskiego. Do końca 1998 r. okręg lubelski zrzeszał 3015 członków, a od stycznia 1999 r. 6070 osób. W obrębie nowego województwa działały 23 koła powiatowe Polskiego Związku Niewidomych. Na terenie okręgu powołanyzostał uchwałą plenum Zarządu Okręgu z 16 lutego 1999 r. oddział Polskiego Związku Niewidomych w Zamościu.
Od pierwszego Zjazdu, który zapoczątkował dzieje Polskiego Związku Niewidomych, organizacji skupiającej tysiące osób pozbawionych wzroku, upłynęło już ponad 65 lat. Okres ten znaczony był wieloma doświadczeniami, a przed organizacją piętrzyły się liczne trudności i problemy do rozwiązania. Trzeba było przezwyciężyć wiele przeszkód natury organizacyjnej i gospodarczej. Od tamtych lat minęło sporo czasu. Dziś Polski Związek Niewidomych jest najliczniejszą organizacją niewidomych w Polsce, zajmującą się całokształtem spraw dotyczących środowiska. Obecnie w skali kraju działa 16 okręgów Polskiego Związku Niewidomych, usytuowanych w miastach wojewódzkich, skupiającychokoło 70 tys. członków. Okręg Lubelski pod względem ilości osób należących do Związku znajduje się w czołówce i zrzesza 3500 osób.
Biorąc pod uwagę fakt, że środki finansowe sukcesywnie rozdysponowywane były przez organa samorządowe, jak również to, że wiele zadań ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przekazano do samorządu tworząc powiatowe centra pomocy rodzinie, okręg podjął starania i 19 lutego 2000 r. uzyskał osobowość prawną, aby móc występować jako strona przy podpisywaniu umów na określone zadania zlecone zarówno przez samorząd, jak i ze środków PFRON.
Aktualnie wiele zadań, którymi wcześniej zajmował się Polski Związek Niewidomych, przekazano do powiatowych centrów pomocy rodzinie, stąd też istniała konieczna potrzeba przeszkolenia pracowników PCPR. Okręg lubelski jako pierwszy w kraju przy wsparciu finansowym Urzędu marszałkowskiego zorganizował w marcu 2001r. dwudniowe szkolenie. Miało ono na celu przybliżenie pracownikom PCPR problematyki osób z uszkodzeniem narządu wzroku – ich potrzeby oraz możliwości ich zaspokajania. Miało również na celu nawiązanie bliższej współpracy pomiędzy kołami Polskiego Związku Niewidomych, a powiatowymi centrami pomocy rodzinie. Szkolenie to przyniosło wymierne korzyści. Przedstawiciele kół weszli w skład komisji powstałych przy PCPR. Współuczestniczyli w podejmowaniu decyzji dotyczących: przyznawania dofinansowania do turnusów rehabilitacyjnych, na likwidację barier architektonicznych i w komunikowaniu się oraz do zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki techniczne.
W celu dalszego umacniania kół, okręg wystąpił do wszystkich starostów o powołanie naszych przedstawicieli w terenie do powiatowych społecznych rad ds. osób niepełnosprawnych. Jak nam wiadomo, zostali oni powołani do prac w tworzonych radach. Przewodniczący Zarządu okręgu również otrzymał nominację na członka Wojewódzkiej Rady Konsultacyjnej, która w latach następnych przekształciła się w Wojewódzką Społeczną Radę ds. Osób Niepełnosprawnych.
Związek Niewidomych mimo wielu przemian, jakie przeszedł wskutek zmian administracyjnych kraju, jak również transformacji ustrojowej i wprowadzenia gospodarki rynkowej, ma ciągle ten sam cel – służyć pomocą osobom niewidomym i słabo widzącym w celu ich społecznej integracji, rehabilitacji, ochrony interesów zawodowych, przeciwdziałania ich dyskryminacji. Na przestrzeni minionych lat zmieniły się tylko formy ich zaspakajania. Nadal priorytetowym zadaniem naszej organizacji jest szukanie możliwości zatrudnienia niewidomych i słabo widzących. Praca była, jest i będzie dla niewidomych podstawą szeroko pojętej rehabilitacji, samodzielności i poczucia pełnej wartości. Do zatrudnienia przywiązywano wagę od pierwszych lat istnienia Związku. Dynamiczny rozwój spółdzielczości niewidomych w latach 70-tych stał się główną bazą ich zatrudnienia. Od 1990r. zatrudnienie tej grupy osób zmniejszyło się ponad 60% i nadal istnieje zagrożenie jego zmniejszania. Rolą Związku jest przeciwdziałanie tego typu zjawiskom. Nie należy nikogo przekonywać, że osoba niepełnosprawna z dysfunkcją narządu wzroku pracując czerpie wiele korzyści nie tylko materialnych, choć są one bardzo ważne. Dzięki pracy ma poczucie bycia potrzebnym, przynależności do społeczeństwa i świadomość własnej wartości. Tak więc zatrudnienie jest ważnym elementem rehabilitacji, zaś jego brak stanowi poważny problem.
W 1993r. utworzono w Lublinie Przedsiębiorstwo Wydawnicze PRINT-6. Głównym celem tego przedsięwzięcia było przede wszystkim udostepnienie niewidomym i słabowidzącym materiałów szkoleniowych, podręczników itp., a także zatrudnienie osób niepełnosprawnych. Przedsiębiorstwo to funkcjonowało do około 2010 roku.
Mając 65-letnie doświadczenie i posiadając wykwalifikowanych specjalistów w zakresie szeroko pojętej rehabilitacji osób z dysfunkcją wzroku, jesteśmy jedyną organizacją, która jest zdolna prowadzić tego typu działalność. Szkolenia rehabilitacyjne wymagają prowadzenia różnorodnych zajęć, zarówno w zakresie samodzielnego poruszania się, jak również wykorzystywania resztek wzroku, naukę pisma brajla czy opanowanie wykonywania czynności dnia codziennego i samoobsługi metodami bezwzrokowymi. Dobre rezultaty najlepiej osiągnąć w wyniku zorganizowanego szkolenia rehabilitacyjnego, które winno być kontynuowane w miejscu zamieszkania osoby niepełnosprawnej. Dlatego też Związek organizuje wiele różnorodnych szkoleń dla niewidomych i tracących wzrok.
Istotne znaczenie w działalności Związku zajmują dzieci i młodzież ucząca się. Utrzymujemy ścisły kontakt z placówkami kształcącymi niepełnosprawnych z dysfunkcją narządu wzroku. Dzieciom i młodzieży udzielamy specjalistycznego poradnictwa w zakresie kierowania do odpowiednich placówek. Prowadzimy zajęcia rehabilitacyjne wymienione w umowach z Państwowym Funduszem rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych m.in. w zakresie usprawniania widzenia i wczesnego wspomagania rozwoju dziecka niewidomego.
Niewidomi diabetycy to kolejna grupa z dodatkową niepełnosprawnością, która wymaga specjalistycznego zaopatrzenia w niezbędny sprzęt oraz organizowania szkoleń mających na celu złagodzenie niedogodności związanych z tak uciążliwa chorobą, jaką jest cukrzyca. Od wielu lat istnieje przy okręgu sekcja zajmująca się kompleksowo tą grupą osób.
Z uwagi na to, że reforma administracyjna przyniosła zmiany organizacyjne w strukturze placówek i instytucji świadczących pomoc osobom niepełnosprawnym, a organy samorządowe praktycznie przejęły całość zadań skupiając kompetencje placówek rehabilitacyjnych, opiekuńczych i pomocy społecznej na szczeblu lokalnym, zadaniem Związku Niewidomych było i jest przygotowanie działaczy terenowych do pracy z organami władzy lokalnej oraz placówkami świadczącymi pomoc osobom niepełnosprawnym. W związku z tym od wielu lat organizujemy kilkudniowe szkolenia, które poza podnoszeniem wiedzy są dobrą okazją do wymiany doświadczeń oraz nawiązywania bliższej współpracy między kołami.
Okres od 1995 do 2005 roku był dla Związku okresem burzliwych przemian. W okresie tym niewidomi mieli swoje sukcesy, ale nie udało się też uniknąć porażek oraz załamania organizacyjnego i ekonomicznego. W okręgu lubelskim okres ten był również bardzo trudny. W lipcu 1997r. Rada Miejska podjęła uchwałę o cofnięciu uprawnień do bezpłatnych przejazdów środkami komunikacji miejskiej niepełnosprawnym II grupy z tytułu schorzeń wzroku. Mimo wielu interwencji pisemnych, osobistych, jak też prasowych u władz miasta , nie udało się zmienić podjętej decyzji aż do 2008 roku, gdy Rada Miasta przywróciła uprawnienia przejazdowe, wyłączając jedynie z bezpłatnego przejazdu dla przewodnika niewidomego posiadającego umiarkowany stopień niepełnosprawności. Z dniem 1 stycznia 2003 r. zostały ograniczone uprawnienia osób niewidomych i ich przewodników dotyczące bezpłatnych przejazdów w komunikacji PKP. Od stycznia 2004r. legitymacja PZN przestała być dokumentem uprawniającym do korzystania z ulg w przejazdach PKP i PKS, ponieważ wprowadzono dodatkowe orzecznictwo prowadzone przez miejskie i powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności. Orzeczenie tego zespołu dotyczyło celów pozarentowych.
Decentralizacja rozdziału środków przez PFRON w roku 1999 i 2000 znacznie ułatwiła działalność naszej organizacji. Nawiązaliśmy wówczas ścisłą współpracę z oddziałem Państwowego Funduszu Osób Niepełnosprawnych, która do dzisiaj układa się bardzo dobrze. Niedługo jednak mogliśmy cieszyć się tym udogodnieniem. Już od 2001 roku ponownie wprowadzono centralny podział środków PFRON dla organizacji posiadających jednostkę nadrzędną o krajowym zasięgu działania. Od połowy 2002 roku kolejne zadania PFRON przeszły do samorządów powiatowych. Dzięki szybkiemu i sprawnemu działaniu wiele kół już na jesieni skorzystało z dofinansowania do organizowanych imprez integracyjnych, wycieczek, pielgrzymek. Większość kół złożyła wnioski o dofinansowanie na rok 2003.
Kolejnym zagrożeniem dla sprawnego funkcjonowania naszej organizacji była planowana likwidacja Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Z jakimi trudnościami przyszłoby się nam zmierzyć, gdyby do tego doszło, trudno dziś przewidzieć. Dlatego powinniśmy skonsolidować nasze działania, aby po tylu trudnych latach, jakie przeszedł Związek w swojej historii, pozostać nadal organizacją broniącą interesów najsłabszej grupy społecznej.
W okresie ostatnich dziesięciu lat tj. 2006-2016 następowały dalsze zmiany w funkcjonowaniu Polskiego Związku Niewidomych Okręgu Lubelskiego, w wyniku których zmuszeni byliśmy dostosować się do ciągle zmieniających się przepisów wynikających z uchwał Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej, jak również decyzji władz samorządowych. Chcąc pozyskać środki na rehabilitację podstawową, zawodową i społeczną osób niewidomych Polski Związek Niewidomych Okręg Lubelski zmuszony jest uczestniczyć w nieograniczonych konkursach rozpisywanych przez Europejski Fundusz Społeczny, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego, Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie i konkursach rozpisywanych przez powiatowe centra pomocy rodzinie i miejskie ośrodki pomocy społecznej w miastach powiatowych.
Polski Związek Niewidomych Okręg Lubelski od początku swojego istnienia w sposób szczególny starał się pomagać osobom całkowicie niewidomym, a często z dodatkową niepełnosprawnością. W tych działaniach w historii Okręgu starania prowadzone były przez prezydium oddziału, a następnie okręgu w bardzo ścisłym współdziałaniu z zarządami Lubelskiej Spółdzielni Niewidomych. Był taki okres, w którym wielu całkowicie niewidomych, a do tego amputantów kończyn górnych znajdowało zatrudnienie w lubelskiej spółdzielni. Aktualnie od trzech lat niewidomym mieszkańcom Lublina pomagają w trudnych sytuacjach życiowych asystenci osób niepełnosprawnych finansowani przez Prezydenta Miasta Lublina. W roku bieżącym tj. 2016 Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Urzędu Marszałkowskiego finansuje również czterech asystentów pomagających osobom niewidomym w miastach Lublin, Świdnik, Biała podlaska, Chełm, Zamość.
Mamy nadzieję, że dzięki dobrze układającej się współpracy z organami władzy powiatowej i wojewódzkiej, zrozumieniu przez nich problematyki środowiska niewidomych, będziemy mogli nadal współuczestniczyć w zaspakajaniu i rozwiązywaniu problemów dotyczących tej grupy społecznej.
Mamy tez nadzieję, że dokumenty strategiczne rozwoju gmin, miast i województwa honorować będą przyjęte do prawa polskiego zapisy Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych ratyfikowanej przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej. Wszystkie te działania i starania przyczynią się do dalszego ograniczenia niedogodności i zagrożeń dla środowiska osób z dysfunkcją wzroku.
